
چارهای نیست؛ مظلوم برای گفتگو هم باید ایثار کند!
برای گفتوگو با دیگری، ذهن باید هم سوگیری داشته باشد و هم شهامت کنار گذاشتن آن را. گادامر میگوید این اساس مهارت «شنیدن» در حین مکالمه سیاسی است، مهارتی که ضرورت عاجل فضای سیاسی امروز است
برای گفتوگو با دیگری، ذهن باید هم سوگیری داشته باشد و هم شهامت کنار گذاشتن آن را. گادامر میگوید این اساس مهارت «شنیدن» در حین مکالمه سیاسی است، مهارتی که ضرورت عاجل فضای سیاسی امروز است
بوراووی معتقد بود کنشهای اجتماعی عصر حاضر واکنشهای سیاسی به روندهای بازاریسازی هستند که از قرن هیجدهم تا کنون در حال گسترش بودهاند. او بر آن بود که یک «جامعهشناسی جدید جنبشها» عرضه کند که بتواند این جنبشها را با وجود بستر جغرافیایی و اهداف سیاسی گوناگون، با دیدگاهی وحدتبخش کنار هم قرار دهد
وقتی در موقعیت فرودستی و ستمدیدگی قرار میگیریم، به دلیل نبود اطلاعات موثق، وجود انبوهی از روایتهای متناقض، و بیاعتمادی به نهادهای صاحب قدرت، در وضعیت پارانویایی قرار میگیریم که در آن واقعیت همواره «پشت پرده» تصور میشود و مدام به دنبال یافتن دستان پنهانی هستیم که شرایط بحرانی ما را رقم زدهاند
در اعتراضات سال ۲۰۱۹ شیلی، جنبش دانشجویی در خط مقدم اعتراضات بودند. اما به دلیل اختلافات سیاسی و دعواهای داخلی، رهبری جنبش ضعیفتر از همیشه بود و قدرت سازماندهیاش بسیار محدود بود
پوشش اخبار پناهندگان به عنوان «قربانی» در نگاه اول با هدف ایجاد همدلی به کار میرود. اما در واقعیت با انتخاب چهارچوب پناهنده-قربانی برای روایت، تجربههای دردناک آنها را نادیده میگیرند و سدی در برابر انسجام اجتماعی میسازند
در مبارزهی سیاسی و جمعی نمیشود از دردهای فردی غافل شد و ملاحظات روانشناختی را با برچسب فردگرایی بیاهمیت تلقی کرد. برخورداری جوامع از سلامت روان به نحوی لازمهی تحول آنها در جهت رهایی است. به قول پراکتور «خویشتنهای انقلابی باید از پیش در خود انقلابی به پا کنند.»
طراحان قانون پیشنهادی حجاب و عفاف، با آگاهی از پیشرفت شکنندهی اقتصادی زنان در ایران، قصد اعمال نوعی «تحریم اقتصادی داخلی» علیه آنها را دارند و از جرایم سنگین مالی به عنوان ابزاری برای کنترل حضور اجتماعی زنان استفاده میکنند
برخلاف باور رایج که میگوید استبداد سلطهاش را با مخفیکاری و عدم ارائهی اطلاعات گسترش میدهد، سوریه نمونهی نقضی شد که در آن، انتشار بیش از حد دادههای متناقض به استبداد حکومتی دوام بخشید
طنز میتواند سوپاپ اطمینانی باشند برای کاهش حس ناامیدی جمعی و فشار سیاسی. در عینحال طنز منتقدانه و سیاسی آگاهی جمعی از تناقضها و بیعدالتیها را بیدار میکنند و بستری برای همبستگی و همروایتی از وضعیت موجود به مخاطبان ارائه میکنند
منصور عمری، روزنامهنگار و فعال حقوق بشر سوری، در زمان بازداشتش تکه پارچههایی از لباس خود میبرید و روی آنها با قلمی از سوزن و جوهری از خاک و خون نام و تاریخ بازداشت همبندیهایش را ثبت میکرد تا نامها را به دست گروههای حقوقبشری برساند
عجماوغلو و همکاران برای شاهد نظریهی خود به کتابی با نام بردهداری آمریکایی، آزادی آمریکایی ارجاع دادهاند، اما چیزهایی که راجع به آزادی آمریکایی در آن کتاب به دردشان میخورده را برداشتهاند و پارههای مربوط به بردهداری آمریکایی را دور ریختهاند
حقیقتی که نظریهی دلپذیر عجماوغلو و همکارانش کلاً حذفش میکنند این است: غربیها با ساختن اقتصادی دوچهره بود که ثروت اندوختند و توسعه یافتند: نهادهای فراگیر و غیربهرهکشی برای مردان سفید قدرتمند ساختند، و در عین حال به طور نظاممند از دیگران بهرهکشی میکردند
کسانی که بیشترین بحثهای سیاسی را در شبکههای اجتماعی میکنند از نظر ایدئولوژیک افراطیترین افراد هستند: در واقع ۹۷درصد از پستهای سیاسی شبکهی ایکس (توییتر سابق) را تنها ۱۰ درصد از فعالترین کاربران، که افراطیترین نظرات را دارند، منتشر میکنند. در حالی که تنها حدود ۳درصد از اکانتهای فعال در شبکههای اجتماعی سمی و زهرآگین هستند، اما این اکانتها حدود ۳۳ درصد محتوای شبکههای اجتماعی را تولید میکنند. همچنین ۷۴درصد دعواهای داغ در شبکههای اجتماعی توسط تنها یک درصد از گروههای کاربران ایجاد میشوند
دولت توانمند تنها وقتی میتواند شکل بگیرد که همزمان جامعهای توانمند وجود داشته باشد، جامعهای که خیالش راحت است که قدرت دولت صرف خدمت میشود و نه اجبار و سرکوب. عجماوغلو و رابینسون تاکید میکنند که راه توسعه از طریق توافق نخبگان و «وفاق از بالا» محقق نمیشود، برعکس نیاز به وفاق بالا و پایین است: باید جامعه از برنامههای توسعهی دولت حمایت کند تا امکان ماندگاری و موفقیت چنین برنامههایی محقق شود
در تابستان ۲۰۲۱ که قیس سعید مجلس را منحل کرد، ناامیدی گسترده میان مردم تونس در مورد فلج سیاسی و اقتصاد رو به وخامت کشور شکل گرفته بود. رهبران احزاب سیاسی دلمشغول رقابتهای کماهمیت میان خود شده بودند. قیس سعید خود را به عنوان فردی خارج از سیستم معرفی کرد که افتخارش آن است که عضو هیچ حزب سیاسی نیست و قرار است این نظم را برهم بزند
احساسات منفی نقش اساسی در غنیسازی و مراقبت از خود دارند. اما تمرکز بر ویژگیهای ناپسند احساسات منفی، باعث میشود که ارزش آنها را نادیده بگیریم. احساسات منفی به ما کمک میکنند زمانی که ضربهای دیدهایم یا تحقیر شدهایم به خودمان توجه کنیم
گوشبهزنگی یعنی هنگامی که خشونتهای قبلی باعث میشود سطح هوشیاری فرد نسبت به محیط اطراف بالاتر رود و گیرندههای حسی به شکلی بیشفعال به دنبال یافتن نشانههای خطرِ احتمالی باشند. خیلی وقتها خطری وجود ندارد یا واقعاً احتمال اینکه اتفاق ناگواری بیفتد کم است، اما فرد گوشبهزنگ میپندارد خطر نزدیک است و باید موقعیت خود را مدام محک بزند
منتقدان و کنشگران گاه از نقشهای همدیگر خوششان نمیآید. منتقدان کنشگران را متهم میکنند که با جاروجنجال و هوچیگری به دنبال تهییج عواطف و یارگیری برای پیشبرد خواستههایشان هستند. کنشگران هم منتقدان را ملامت میکنند که از دور نشستهاند و بدون آنکه گرد و غباری بر دامنشان بنشیند و هزینهای بپردازند مشغول حرّافی هستند
رویکرد جمعی به تروماهای سیاسی به جای تمرکز بر درمان انفرادی به دنبال خلق فعالیتهای دستهجمعی است که در آنها امکان بازگویی و بازسازی اتفاقات تروماتیک فراهم میشود. این بازگویی جمعی از طریق شکلدادن به یک تاریخ و هویت مشترک پیوندهای عمیقی میان اعضای جامعه میسازد و تابآوری و امید در کل اجتماع را افزایش میدهد
مرکز با حاشیه برخوردی دارد که مشابه آن را میتوان در برخورد دولتهای استعماری با مستعمرات دید: ایجاد وابستگی اقتصادی در حاشیه و پایینتر نگه داشتنش به این منظور که همواره مرکز بتواند از حاصل کار و منابع حاشیه استفاده کند و حاشیه هم نتواند این رابطه را به نفع خود تغییر دهد
در بسیاری از کشورهایی که به قدرت نظامی خود بیشازاندازه اتکاء میکنند، این وسیلهها هستند که هدفها را توجیه میکنند. چنین کشورهایی عادت میکنند تا سیاست خارجی خود را از دریچهی نظامیگری تعریف کنند و به گزینههای سیاسی و دیپلماتیک کمتر اعتنا کنند. به قول معروف، وقتی تنها وسیلهای که در اختیار داری چکش باشد، آنوقت همهچیز را میخ فرض میکنی
بیعدالتی راهبردی نوعی ستم است که بر اثر انتخابهای طیف قابل توجهی از افراد یک گروه متحقق میشود، اما برای تحقق آن لازم نیست بین افراد توافقی صورت گرفته باشد یا قدرتی متمرکز آن را هماهنگ کرده باشد و نتیجهی عمل ستمگرانی شناختهشده هم نیست
سرکوب شدید حکومت چین، فعالان کارگری را از تلاش و مبارزه بازنداشته است، بلکه باعث شده آنها از طریق «کنش جمعی پنهانی» کارگران را به صورت فردی و جدا جدا برای مطالبهی حقوق خود آموزش دهند و و از پشت صحنه آنها را برای مواجهه با مقامات محلی آماده سازند
مکزیک بیش از دو دههی پیش دست به اصلاح نظام اداری زد و یک سیستم سراسری مبتنی بر اصل شایستهسالاری و رقابت در آزمون برای گزینش و انتصاب مدیران ادارههای دولتی طراحی کرد. اما دادهها نشان میدهند زنان برای کسب پستهای بالای مدیریتی در دولت همچنان با تبعیضهای جدی جنسیتی مواجه هستند
کارگزاران خودکامگی، بویژه در کشورهایی که کمی دموکراسی را تجربه کردهاند، به ندرت نهادها یا عملکردهای دموکراتیک را به کل رد میکنند. در عوض تمایل دارند از طریق انتخابات عادلانه به قدرت برسند و سپس درگیر تحکیم قدرت خود شده و با برگزاری انتخابات مهندسی شده، برای مدت نامحدودی در قدرت باقی بمانند
مردان جوانِ مصریِ درسخوانده، بیکه شغلی داشته باشند در آرزوی یافتن کار و درآمد، مهاجرت یا ثروتمند شدن بستههای موفقیت فردی اینترنتی و کتابهای خودیاری را میخوانند، پای آموزشهای آنلاین «چگونه در مصاحبهی کاری موفق عمل کنید» مینشینند و رویای موفقیت از طریق مهاجرت را در سرمیپرورانند
انتخابات در نظامهای اقتدارگرایی انتخاباتی لزوما به عنوان مکانیزم ارتقاءدهندهی دموکراسی عمل نکرده است. بلکه، نظامهای ترکیبی از رهگذر انتخابات رهبرانی پوپولیست و جنجالی تولید کردهاند که تمایل زیادی به شیوهی مملکتداری مستبدانه داشتهاند.
مهم نیست یک رهبر اقتدارگرا از کجا شروع میکند، رفتارهای مستبدانهی چنین رهبری در طول زمان رو به وخامت خواهد داشت. حتی اگر رهبر از تصمیمات شرارتبار خود پیشمان باشد و آنها را دیگر با محاسبات عقلی خود جور نداند، بارِ این تصمیمات چنان سنگین شده که راه برگشتی وجود ندارد
تحریم انتخابات به تسریع در تحول رژیمهای هیبریدی (خصوصا تغییر در قوهی اجرایی) کمک میکند اما لزوماً به دموکراسی نمیانجامد و لزوماً هم موجب افزایش سطح رقابت در حکومت بعدی نمیشود. در عین حال، تحریم منجر به تضعیف اصل انتخابات به عنوان یک نهاد دموکراتیک نمیشود و سنت رجوع به صندوق رأی همچنان میتواند باقی بماند
چه میشود وقتی مردم یک جامعه، در بحرانی گیر میافتند، درجا میزنند و افق و قابلیت «تحرک وجودی» را از دست میدهند؟ این پرسشی به غایت سیاسی است. اتفاقا حکمرانیهای عصر ما شهروندانی را میخواهند تربیت کنند که به جای این که دنبال تغییر وضع موجود و بیرون رفتن از مخمصهای که گیرافتادهاند باشند، صبر پیشه کنند و فقط در انتظار فرجی که خودبخود نمایان شود بمانند
در نیمهی اول قرن ۲۰ تنها دو قانون اساسی ایران و افغانستان دارای «بند تفوق اسلامی» بودند، بندی که مطابق آن یا اسلام «منبع قانونگذاری» است و یا «قانونی که خلاف اسلام یا ناهمخوان با احکام شرع باشد، معتبر نیست». اما حالا تقریباً نیمی از قوانین اساسی کشورهای مسلمان حاوی چنین بندی هستند. چه اتفاقی افتاده؟
آدمهای بیرحم و سنگدلی همچون هیتلر، استالین و مائو چطور میتوانند در بزنگاههای حساس تاریخ به زمامداری جامعه برسند، و چطور میشود که جامعه با شرارتهای آنها مماشات و همراهی میکند؟ آندری لوباچفسکی، روانشناسی لهستانی، در کتابش با عنوان «تباهشناسی سیاسی» به بررسی ظهور و بروز جامعهستیزان در مقام رهبران سیاسی جامعه میپردازد
جودیت اشکلار در این مقاله به موضوع قساوت یا «بیرحمی» در مقام مسألهای هم سیاسی و هم اخلاقی پرداخته است و کوشیده با اتکا به آرای میشل دو مونتنی و مونتسکیو، و آنچه در همین ارتباط در نقد نیکولو ماکیاوللی نوشتهاند، ابعاد و پیامدهای اولویت دادن به بیرحمی در میان انواع شرارتها را بررسی کند
گروهی از مهاجران در تبعید روس با وجود احساسات ناسیونالیستی غلیظ، از تهاجم آلمان نازی به کشورشان استقبال کردند و آنرا فرصتی برای براندازی رژیم شوروی دانستند. آنها منتظر دعوت نازیها بودند تا در پیشروی بهسوی روسیه همراهشان شوند؛ اما نازیها نه تنها آنها را پس زدند بلکه حتی برخی را هم دستگیر کردند.
بسیاری از مردم که در نظامهای اقتدارگرا زندگی میکنند فکر میکنند که متون قانون اساسی در کشورهایشان تا حد زیادی اوراق بیارزشی هستند که کارکردشان پنهانکردن واقعیت استبدادی نظام حاکم است. چرا این نظامهای اقتدارگرا قانون اساسی وضع میکنند؟
نومیدی وجودی من برآمده از وضع ممتاز من است. مردمانی که از بیعدالتی رنج میکشند نمیتوانند از خود بپرسند که آیا امید دارند یا نه. اینکه امیدی هست یا نه، فقط مسألهی کسانی است که این مزیت را دارند که میتوانند در آن شک کنند. چنین کسانی کسر کوچکی از دنیا هستند
حکومت اردوگاهی روزبهروز بیشتر تبدیل به یکی از مشخصات نظام نوین جهانی میشود. سیاست دورانداختنی دیدن آدمها و برخورد با آنها همچون زباله و زوائد، خشونت زایدالوصفی در جهان رواج داده است و این «پادگانهای فراسرزمینی» مدام گستردهتر شدهاند
اقتدارگراییها مشکل چندانی با تحریمهای جزئی و ناقص ندارند. دردسر اصلی این نظامها وقتی است که مخالفان به صورت متحد و منسجم انتخابات را تحریم میکنند، برای همین هم این نظامهای اقتدارگرا تمام تلاش خود را میکنند تا در صفوف مخالفان تفرقه بیاندازند و کاری کنند تا برخی نیروهای اپوزیسیون از تصمیم تحریم تبعیت نکنند
در نگاه اول ماهیت برگزاری انتخابات با اقتدارگرایی در تضاد بهنظر میرسد، اما در عمل بسیاری از حکومتهای اقتدارگرا در سطوح مختلف انتخابات برگزار میکنند
اگر انتخابات تهدیدی برای حکومت محسوب شود، احتمال سرکوب سیاسی افزایش یافته و اگر انتخابات از نظر حکومت منبع ضروری مشروعیت قلمداد شود، در آن صورت، هزینهی مرعوبساختن جامعه بالا رفته و احتمال سرکوب کم میشود
مردم جهان در خلال سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بیش از همهی تاریخ برای اعتراض به خیابان آمدند. معترضان جوان به بیرهبری و سلسلهمراتب افقی جنبش خود میبالیدند. اما نتیجه این اعتراضات با اهداف معترضان بسیار متفاوت بود و اغلب هم شرایط بسیار بدتری برایشان بهبار آورد
محمدعلی کدیور با بررسی ۱۱۲ نمونهی گذار به دموکراسی در ۸۰ کشور جهان نشان میدهد که هرچند که حرکتهای اعتراضی ضربتی میتوانند در دورهای کوتاه به سطح بالایی از بسیج اعتراضی برسند، گذر به دموکراسی از مجرای حرکتهای اعتراضی بلندمدت محقق میشود، بستری که در آن میزان سازماندهی بیشتر میشود و احتمال تشکیل ائتلافات گسترده افزایش مییابد.
استدلال «پس این چی؟» امروزه در بحثهای مربوط به وقایع روز و خصوصاً در فضای مجازی خیلی بهکار میرود. گاهی اوقات پیش کشیدن استدلال «پس این چی؟» میتواند مغالطه باشد، گاهی اوقات هم میتواند پرسشی موجه در واکنش به یک رفتار یا موقعیت نامنصفانه باشد
دانشگاههای خاورمیانه در ابتدا برای حفظ و بازسازی فرهنگ و زبان ملی شکل گرفتند اما خیلی زود به انقیاد دولتهای سرکوبگر امنیتی درآمدند. در این فضا شعار لزوم پایبندی به ملیگرایی در واقع نوعی هشدار به حفظ خویشتن بود و نه تشویق به تلاش برای ارتقای دانش
چگونه «تنبلی» در آستانهی دوران مدرن به عنوان «مرضی ملی» در عثمانی شناخته شد؟ معضل تنبلی به عنوان عامل «عقب ماندگی ملی» فقط شامل حال امپراطوری عثمانی نبود و در ایران و دیگر ملتهایی نیز که با قدرتهای اروپایی خود را مقایسه میکردند میتوان رد چنین گفتمانی را حتی تا امروز دنبال کرد
دانـشـکـده
ابتکاری برای گردآوری بحثهای دانشگاهی و تجربههای جهانی دربارهی مسایل محلی
تمامی حقوق این مجموعه متعلق به دانشکده است. بازنشر و تکثیر این مجموعه یا بخشی از آن تنها با ذکر منبع و به صورت رایگان مجاز است.
Daneshkadeh is a free, not-for-profit service for public education licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives International (CC BY-NC-ND 4.0)
دانـشـکـده
ابتکاری برای گردآوری بحثهای دانشگاهی و تجربههای جهانی دربارهی مسایل محلی
تمامی حقوق این مجموعه متعلق به دانشکده است. بازنشر و تکثیر این مجموعه یا بخشی از آن تنها با ذکر منبع و به صورت رایگان مجاز است.
Daneshkadeh is a free, not-for-profit service for public education licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives International (CC BY-NC-ND 4.0)