خارج از ایران

شوخی در عصر ظلمت: نقش طنز در تحولات سوریه

طنز می‌تواند سوپاپ اطمینانی باشند برای کاهش حس ناامیدی جمعی و فشار سیاسی. در عین‌حال طنز منتقدانه و سیاسی آگاهی جمعی از تناقض‌ها و بی‌عدالتی‌ها را بیدار می‌کنند و بستری برای همبستگی و هم‌روایتی از وضعیت موجود به مخاطبان ارائه می‌کنند

رنج‌نامه‌های زندان‌های سوریه: روایت‌گری با جوهر خاک و خون

منصور عمری، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر سوری، در زمان بازداشتش تکه پارچه‌هایی از لباس خود می‌برید و روی آنها با قلمی از سوزن و جوهری از خاک و خون نام و تاریخ بازداشت هم‌بندی‌هایش را ثبت می‌کرد تا نام‌ها را به دست گروه‌های حقوق‌بشری برساند

برندگان نوبل اقتصاد به شواهد نقض نظریه‌شان اعتنا نکردند

عجم‌اوغلو و همکاران برای شاهد نظریه‌ی خود به کتابی با نام برده‌داری آمریکایی، آزادی آمریکایی ارجاع داده‌اند، اما چیزهایی که راجع به آزادی آمریکایی در آن کتاب به‌ دردشان می‌خورده را برداشته‌اند و پاره‌های مربوط به برده‌داری آمریکایی را دور ریخته‌اند

برندگان نوبل اقتصاد هم چین را اشتباه فهمیده‌اند و هم غرب را

حقیقتی که نظریه‌ی دلپذیر عجم‌اوغلو و همکارانش کلاً حذفش می‌کنند این است: غربی‌ها با ساختن اقتصادی دوچهره بود که ثروت اندوختند و توسعه یافتند: نهادهای فراگیر و غیربهره‌کشی برای مردان سفید قدرتمند ساختند، و در عین حال به‌ طور نظام‌مند از دیگران بهره‌کشی می‌کردند

شبکه‌های اجتماعی: بازتاب صداهای نکره و شمایل کج و معوج

کسانی که بیش‌ترین بحث‌های سیاسی را در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند از نظر ایدئولوژیک افراطی‌ترین افراد هستند: در واقع ۹۷درصد از پست‌های سیاسی شبکه‌ی ایکس (توییتر سابق) را تنها ۱۰ درصد از فعال‌ترین کاربران، که افراطی‌ترین نظرات را دارند، منتشر می‌کنند. در حالی که تنها حدود ۳درصد از اکانت‌های فعال در شبکه‌های اجتماعی سمی و زهرآگین هستند، اما این اکانت‌ها حدود ۳۳ درصد محتوای شبکه‌های اجتماعی را تولید می‌کنند. همچنین ۷۴درصد دعواهای داغ در شبکه‌های اجتماعی توسط تنها یک درصد از گروه‌های کاربران ایجاد می‌شوند

دولت توانمند بدون جامعه‌ توانمند شکل نمی‌گیرد

دولت توانمند تنها وقتی می‌تواند شکل بگیرد که همزمان جامعه‌ای توانمند وجود داشته باشد، جامعه‌ای که خیالش راحت است که قدرت دولت صرف خدمت می‌شود و نه اجبار و سرکوب. عجم‌اوغلو  و رابینسون تاکید می‌کنند که راه توسعه از طریق توافق نخبگان و «وفاق از بالا» محقق نمی‌شود، برعکس نیاز به وفاق بالا و پایین است: باید جامعه از برنامه‌های توسعه‌ی دولت حمایت کند تا امکان ماندگاری و موفقیت چنین برنامه‌هایی محقق شود

تونس: چطور از دل دموکراسی اقتدارگرایی بر آمد؟

در تابستان ۲۰۲۱ که قیس سعید مجلس را منحل کرد، ناامیدی گسترده میان مردم تونس در مورد فلج سیاسی و اقتصاد رو به وخامت کشور شکل گرفته بود. رهبران احزاب سیاسی دل‌مشغول رقابت‌های کم‌اهمیت میان خود شده بودند. قیس سعید خود را به عنوان فردی خارج از سیستم معرفی کرد که افتخارش آن است که عضو هیچ حزب سیاسی نیست و قرار است این نظم را برهم بزند

رقص با شیطان: چرا احساسات بد زندگی را خوب می‌کنند؟

احساسات منفی نقش اساسی در غنی‌سازی و مراقبت از خود دارند. اما تمرکز بر ویژگی‌های ناپسند احساسات منفی، باعث می‌شود که ارزش آن‌ها را نادیده بگیریم. احساسات منفی به ما کمک می‌کنند زمانی که ضربه‌ای دیده‌ایم یا تحقیر شده‌ایم به خودمان توجه کنیم

گوش‌به‌زنگ فاجعه بودن و خستگی تحمل‌ناپذیرش

گوش‌به‌زنگی یعنی هنگامی که خشونت‌های قبلی باعث می‌شود سطح هوشیاری فرد نسبت به محیط اطراف بالاتر رود و گیرنده‌های حسی به شکلی بیش‌فعال به دنبال یافتن نشانه‌های خطرِ احتمالی باشند. خیلی وقت‌ها خطری وجود ندارد یا واقعاً احتمال اینکه اتفاق ناگواری بیفتد کم است، اما فرد گوش‌به‌زنگ می‌پندارد خطر نزدیک است و باید موقعیت خود را مدام محک بزند

جنبش اجتماعی هم منتقد می‌خواهد هم کنشگر

منتقدان و کنشگران گاه از نقش‌های همدیگر خوش‌شان نمی‌آید. منتقدان کنشگران را متهم می‌کنند که با جار‌و‌جنجال و هوچی‌گری به دنبال تهییج عواطف و یارگیری برای پیشبرد خواسته‌هایشان هستند. کنشگران هم منتقدان را ملامت می‌کنند که از دور نشسته‌اند و بدون آنکه گرد و غباری بر دامنشان بنشیند و هزینه‌ای بپردازند مشغول حرّافی هستند

حال جامعه با تراپی خوب نمی‌شود

رویکرد جمعی به تروماهای سیاسی به جای تمرکز بر درمان انفرادی به دنبال خلق فعالیت‌های دسته‌جمعی است که در آنها امکان بازگویی و بازسازی اتفاقات تروماتیک فراهم می‌شود. این بازگویی جمعی از طریق شکل‌دادن به یک تاریخ و هویت مشترک پیوندهای عمیقی میان اعضای جامعه می‌سازد و تاب‌آوری و امید در کل اجتماع را افزایش می‌دهد

استعمار داخلی: چگونه مرکز اختلافات قومیتی را تشدید می‌کند؟

مرکز با حاشیه برخوردی دارد که مشابه آن را می‌توان در برخورد دولت‌های استعماری با مستعمرات دید: ایجاد وابستگی اقتصادی در حاشیه و پایین‌تر نگه داشتنش به این منظور که همواره مرکز بتواند از حاصل کار و منابع حاشیه استفاده کند و حاشیه هم نتواند این رابطه را به نفع خود تغییر دهد

نظامی‌گری: وقتی وسیله‌ هدف را توجیه می‌کند

در بسیاری از کشورهایی که به قدرت نظامی خود بیش‌از‌اندازه اتکاء می‌کنند، این وسیله‌ها هستند که هدف‌ها را توجیه می‌کنند. چنین کشورهایی عادت می‌کنند تا سیاست خارجی خود را از دریچه‌ی نظامی‌گری تعریف کنند و به گزینه‌های سیاسی و دیپلماتیک کمتر اعتنا کنند. به‌ قول معروف، وقتی تنها وسیله‌ای که در اختیار داری چکش باشد، آن‌وقت همه‌چیز را میخ فرض می‌کنی

بی‌عدالتی بدون ظالم هم شکل می‌گیرد

بی‌عدالتی راهبردی نوعی ستم است که بر اثر انتخاب‌های طیف قابل توجهی از افراد یک گروه متحقق می‌شود، اما برای تحقق آن لازم نیست بین افراد توافقی صورت گرفته باشد یا قدرتی متمرکز آن را هماهنگ کرده باشد و نتیجه‌ی عمل ستمگرانی شناخته‌شده هم نیست

اکتیویسم خَفی: فعالیت جمعی پنهانی در چین

سرکوب شدید حکومت چین، فعالان کارگری را از تلاش و مبارزه بازنداشته است، بلکه باعث شده آنها از طریق «کنش ‌جمعی پنهانی» کارگران را به صورت فردی و جدا جدا برای مطالبه‌ی حقوق خود آموزش دهند و و از پشت صحنه آن‌ها را برای مواجهه با مقامات محلی آماده سازند

شایسته‌سالاری تبعیض جنسیتی را خودبه‌خود از بین نمی‌برد

مکزیک بیش از دو دهه‌ی پیش دست به اصلاح نظام اداری زد و یک سیستم سراسری مبتنی بر اصل شایسته‌سالاری و رقابت در آزمون برای گزینش و انتصاب مدیران ادار‌ه‌های دولتی طراحی کرد. اما داده‌ها نشان می‌دهند زنان برای کسب پست‌های بالای مدیریتی در دولت همچنان با تبعیض‌های جدی جنسیتی مواجه هستند

بنگلادش: ظهور خودکامگی از دل فرآیندهای انتخاباتی

کارگزاران خودکامگی، بویژه در کشورهایی که کمی دموکراسی را تجربه کرده‌اند، به ندرت نهادها یا عملکردهای دموکراتیک را به کل رد می‌کنند. در عوض تمایل دارند از طریق انتخابات عادلانه به قدرت برسند و سپس درگیر تحکیم قدرت خود شده و با برگزاری انتخابات مهندسی شده، برای مدت نامحدودی در قدرت باقی بمانند

رنج امید: رویاکاران و کسالت از سر بی‌چاره‌گی

مردان جوانِ مصریِ درس‌خوانده، بی‌که شغلی داشته باشند در آرزوی یافتن کار و درآمد، مهاجرت یا ثروتمند شدن بسته‌های موفقیت فردی اینترنتی و کتاب‌های خودیاری را می‌خوانند، پای آموزش‌های آنلاین «چگونه در مصاحبه‌ی کاری موفق عمل کنید» می‌نشینند و رویای موفقیت از طریق مهاجرت را در سرمی‌پرورانند

تجربه‌ی بنگلادش: وقتی مشارکت و تحریم انتخابات هر دو بی‌فایده است

انتخابات در نظام‌های اقتدارگرایی انتخاباتی لزوما به عنوان مکانیزم ارتقاء‌دهنده‌ی دموکراسی عمل نکرده است. بلکه، نظام‌های ترکیبی از رهگذر انتخابات رهبرانی پوپولیست و جنجالی تولید کرده‌اند که تمایل زیادی به شیوه‌ی مملکت‌داری مستبدانه داشته‌اند.

چرا هر چه زمان می‌گذرد دیکتاتورها بدتر می‌شوند؟

مهم نیست یک رهبر اقتدارگرا از کجا شروع می‌کند، رفتارهای مستبدانه‌ی چنین رهبری در طول زمان رو به وخامت خواهد داشت. حتی اگر رهبر از تصمیمات شرارت‌بار خود پیشمان باشد و آنها را دیگر با محاسبات عقلی خود جور نداند، بارِ این تصمیمات چنان سنگین شده‌ که راه برگشتی وجود ندارد

تحریم انتخابات در رژیم‌های اقتدارگرا: داده‌ها چه می‌گویند؟

تحریم انتخابات به تسریع در تحول رژیم‌های هیبریدی (خصوصا تغییر در قوه‌ی اجرایی) کمک می‌­کند اما لزوماً به دموکراسی نمی‌انجامد و لزوماً هم موجب افزایش سطح رقابت در حکومت بعدی نمی‌­شود. در عین حال، تحریم منجر به تضعیف اصل انتخابات به عنوان یک نهاد دموکراتیک نمی‌شود و سنت رجوع به صندوق رأی همچنان می‌تواند باقی بماند

گیر اُفتادن در بحران، صبرِ قهرمانانه و انتظار فرج

چه می‌شود وقتی مردم یک جامعه، در بحرانی گیر می‌افتند، درجا می‌زنند و افق و قابلیت «تحرک وجودی‌» را از دست می‌دهند؟ این پرسشی به غایت سیاسی است. اتفاقا حکمرانی‌های عصر ما شهروندانی را می‌خواهند تربیت کنند که به جای این که دنبال تغییر وضع موجود و بیرون رفتن از مخمصه‌ای که گیرافتاده‌اند باشند، صبر پیشه کنند و فقط در انتظار فرجی که خودبخود نمایان شود بمانند

دموکراسی زیر سایه‌‌ی خدا: اسلامی‌سازی قوانین اساسی چرا ظهور کرد؟

در نیمه‌ی اول قرن ۲۰ تنها دو قانون اساسی ایران و افغانستان دارای «بند تفوق اسلامی» بودند، بندی که مطابق آن یا اسلام «منبع قانونگذاری» است و یا «قانونی که خلاف اسلام یا ناهمخوان با احکام شرع باشد، معتبر نیست». اما حالا تقریباً نیمی از قوانین اساسی کشورهای مسلمان حاوی چنین بندی هستند. چه اتفاقی افتاده؟

تباه‌شناسی سیاسی: چگونه جامعه‌ستیزان بر جوامع سیطره می‌یابند؟

آدم‌های بی‌رحم و سنگدلی همچون هیتلر، استالین و مائو چطور می‌توانند در بزنگاه‌های حساس تاریخ به زمامداری جامعه برسند، و چطور می‌شود که جامعه با شرارت‌های آن‌ها مماشات و همراهی می‌کند؟ آندری لوباچفسکی، روان‌شناسی لهستانی، در کتابش با عنوان «تباه‌شناسی سیاسی» به بررسی ظهور و بروز جامعه‌ستیزان در مقام رهبران سیاسی جامعه می‌پردازد

بی‌رحمی همچون شریرانه‌ترینِ شرارت‌ها

جودیت اشکلار در این مقاله به موضوع قساوت یا «بی‌رحمی» در مقام مسأله‌ای هم سیاسی و هم اخلاقی پرداخته است و کوشیده با اتکا به آرای میشل دو مونتنی و مونتسکیو، و آنچه در همین ارتباط در نقد نیکولو ماکیاوللی نوشته‌اند، ابعاد و پیامدهای اولویت دادن به بی‌رحمی در میان انواع شرارت‌ها را بررسی کند

اپوزیسیون شوروی: دل بستن به هیتلر برای رهایی میهن از استالین

گروهی از مهاجران در تبعید روس با وجود احساسات ناسیونالیستی غلیظ، از تهاجم آلمان نازی به کشورشان استقبال کردند و آن‌را فرصتی برای براندازی رژیم شوروی دانستند. آنها منتظر دعوت نازی‌ها بودند تا در پیشروی به‌سوی روسیه همراهشان شوند؛ اما نازی‌ها نه تنها آنها را پس زدند بلکه حتی برخی را هم دستگیر کردند.

قانون اساسی در نظام‌های اقتدارگرا به چه دردی می‌خورد؟

بسیاری از مردم که در نظام‌های اقتدارگرا زندگی می‌کنند فکر می‌کنند که متون قانون اساسی در کشورهایشان تا حد زیادی اوراق بی‌ارزشی هستند که کارکردشان پنهان‌کردن واقعیت استبدادی نظام حاکم است. چرا این نظام‌های اقتدارگرا قانون اساسی وضع می‌کنند؟

معنی امید در جهانی که نتوانسته نسل‌کشی را متوقف کند

نومیدی وجودی من برآمده از وضع ممتاز من است. مردمانی که از بی‌عدالتی رنج می‌کشند نمی‌توانند از خود بپرسند که آیا امید دارند یا نه. اینکه امیدی هست یا نه، فقط مسأله‌ی کسانی است که این مزیت را دارند که می‌توانند در آن شک کنند. چنین کسانی کسر کوچکی از دنیا هستند

خشونت سیلاب و آدمیان دورانداختنی

حکومت اردوگاهی روز‌به‌روز بیش‌تر تبدیل به یکی از مشخصات نظام نوین جهانی می‌شود. سیاست دورانداختنی‌ دیدن آدم‌ها و برخورد با آنها همچون زباله و زوائد، خشونت زایدالوصفی در جهان رواج داده است و این «پادگان‌های فراسرزمینی» مدام گسترده‌تر شده‌اند

تحریم انتخابات اقتدارگرایان: موثر به شرط یکپارچگی مخالفان

اقتدارگرایی‌ها مشکل چندانی با تحریم‌های جزئی و ناقص ندارند. دردسر اصلی این نظام‌ها وقتی است که مخالفان به صورت متحد و منسجم انتخابات را تحریم می‌کنند، برای ‌همین هم این نظام‌های اقتدارگرا تمام تلاش خود را می‌کنند تا در صفوف مخالفان تفرقه بیاندازند و کاری کنند تا برخی نیروهای اپوزیسیون از تصمیم تحریم تبعیت نکنند

آیا برگزاری انتخابات با سرکوب سیاسی ارتباطی دارد؟

اگر انتخابات تهدیدی برای حکومت محسوب شود، احتمال سرکوب سیاسی افزایش یافته و اگر انتخابات از نظر حکومت منبع ضروری مشروعیت قلمداد شود، در آن صورت، هزینه‌ی مرعوب‌ساختن جامعه بالا رفته و احتمال سرکوب کم می‌شود

اوضاع بدتر پس از یک‌دهه شورش‌ بی‌رهبر

مردم جهان در خلال سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بیش از همه‌ی تاریخ برای اعتراض به خیابان آمدند. معترضان جوان به بی‌رهبری و سلسله‌مراتب افقی جنبش‌ خود می‌بالیدند. اما نتیجه این اعتراضات با اهداف معترضان بسیار متفاوت بود و اغلب هم شرایط بسیار بدتری برایشان به‌بار آورد

معترض مصری پرچمی با دو نشان اسلام و مسیحیت را به نشانه اتحاد بالا برده است. قاهره، انقلاب ۲۰۱۱ (Fickr /Alisdare Hickson)

دموکراسی پایدار راه میان‌بُر ندارد

محمدعلی کدیور با بررسی ۱۱۲ نمونه‌ی گذار به دموکراسی در ۸۰ کشور جهان نشان می‌دهد که هر‌چند که حرکت‌های اعتراضی ضربتی می‌توانند در دوره‌ای کوتاه به سطح بالایی از بسیج اعتراضی برسند، گذر به دموکراسی از مجرای حرکت‌های اعتراضی بلند‌مدت محقق می‌شود، بستری که در آن میزان سازماندهی بیشتر می‌شود و احتمال تشکیل ائتلافات گسترده افزایش می‌یابد.

استدلال «پس این چی؟»: حرف حساب یا مغالطه؟

استدلال «پس این چی؟» امروزه در بحث‌های مربوط به وقایع روز و خصوصاً در فضای مجازی خیلی به‌کار می‌رود. گاهی اوقات پیش کشیدن استدلال «پس این چی؟» می‌تواند مغالطه باشد، گاهی اوقات هم می‌تواند پرسشی موجه در واکنش به یک رفتار یا موقعیت نامنصفانه باشد

 آزادی دانشگاهی، هویت ملی و روحیه‌ انتقادی

دانشگاه‌های خاورمیانه در ابتدا برای حفظ و بازسازی فرهنگ و زبان ملی شکل گرفتند اما خیلی زود به انقیاد دولت‌های سرکوبگر امنیتی درآمدند. در این فضا شعار لزوم پایبندی به ملی‌گرایی در واقع نوعی هشدار به حفظ خویشتن بود و نه تشویق به تلاش برای ارتقای دانش

چرا عقب‌مانده‌ایم؟ چون تنبلیم؟

چگونه «تنبلی» در آستانه‌ی دوران مدرن به عنوان «مرضی ملی» در عثمانی شناخته شد؟ معضل تنبلی به عنوان عامل «عقب ماندگی ملی» فقط شامل حال امپراطوری عثمانی نبود و در ایران و دیگر ملت‌هایی نیز که با قدرت‌های اروپایی خود را مقایسه می‌کردند می‌توان رد چنین گفتمانی را حتی تا امروز دنبال کرد

بهار عربی و گذار ناکام به دموکراسی

یکی از دلایلی که منجر به شکست انقلاب‌ها در مصر و لیبی شد، برگزاری زودرس انتخابات در دوران گذار بود. اگر انتخابات در شرایط رویارویی دو قطبی‌های شدید «ایدئولوژیک یا فرهنگی/هویت‌گرایانه» برگزار شود، خود منجر به بحران تازه‌ای پس از سقوط دیکتاتوری می‌شود

ترفندهای صدام برای رهایی از تحریم‌ها

دولت عراق در دهه‌ی ۱۹۹۰میلادی برای مقابله با تحریم‌های فلج‌کننده تلاش کرد تا زیرکانه و با چراغ خاموش با افراد یا گروه‌هایی در غرب متحد شود که با رژیم صدام برای پایان‌دادن به تحریم‌ها یا جلوگیری از جنگ اشتراک نظر داشتند، حتی اگر همان افراد و گروه‌ها از صدام و رژیم او متنفر بودند

استبداد مثبت‌اندیشی و تولید زورکی شهروندان شادکام

شادکامی‌ای که روانشناسی مثبت‌اندیشی ترویج می‌کند به شدت فردگرایانه است. انگار خود فرد است که باید «بخواهد» که حالش خوب شود. نظام‌های خودکامه‌ی سیاسی هم مشکلی با تبلیغ این نوع شادکامی ندارند چرا که نوعی سلب مسئولیت از نظام سیاسی و اقتصادی، و انداختن تقصیر همه‌ی ناکامی‌ها به گردن فرد است

رقابت سیاسی و شورش‌های قومی در گذار به دموکراسی

در دوره‌ی گذار اندونزی به دموکراسی، شورش‌های قومی بیشتر در مناطق دارای شکاف قومیتی با رقابت‌پذیری انتخاباتی ضعیف رخ داده‌اند. تبعیض‌ها این احساس را به اقلیت‌ها القا می‌کرد که با وجود اصلاحات دموکراتیک در سطح ملی، در سطح محلی هنوز نابرابری‌ها و مرزبندی‌های رژیم سابق به قوت خود باقی است

بدون عشق به آزادی دموکراسی در کار نخواهد بود

آلن تورن در آخرین مقاله‌ای که قبل از وفاتش منتشر شد، تأملی دارد بر آینده‌ی دموکراسی. او مسئولیت‌ها و توانایی‌های کنشگران اجتماعی را یادآوری می‌کند و بر این مبنا به تحلیل آن چیزی می‌پردازد که چهار حوزه‌ی ضروری «فاعلیت‌یابی» است: کشف مجدد فرد؛ مسئله‌ی زنان؛ مسئله‌ی مهاجران و پناه‌جویان؛ و حیطه‌ی دموکراسی و حقوق اساسی بشر.

اطلاعات نادرست در مورد «اطلاعات نادرست»

تهدیدهای ناشی از «اطلاعات نادرست» در واقعیت آنقدری نیست که در رسانه‌ها و افکار عمومی به وحشت از آن دامن زده می‌شود. نه میزان رواج و گردش اطلاعات نادرست آنچنان عظیم و خطرناک است و نه میزان تاثیر و مقبولیت این‌گونه اطلاعات نزد افکار عمومی آنچنان گسترده و چشمگیر است.

روان‌شناسی انقلاب‌: چرا خیلی چیزها عوض نمی‌شوند؟

چرا بسیاری از انقلاب‌ها که مستبدی را سرنگون می‌کنند، منجر به ادامه‌ی استبداد با چهره‌ای جدید می‌شوند؟ چرا انقلاب‌ها با وجود آرمان‌های زیبا و وعده‌های والا ناامید می‌کنند؟ چرا بسیاری از انقلاب‌ها نمی‌توانند بهبودی در شرایط زندگی مستمندان ایجاد کنند؟ چرا اکثر تغییر‌و‌تحولات اجتماعی و سیاسی بزرگ منجر به کاهش نابرابری طبقاتی نمی‌شوند؟

اپوزیسیون در تبعید چه بلایی سر عراق آورد؟

آمریکا از یک دهه پیش از اشغال، گروهی از سیاستمداران عراقی در تبعید را متشکل کرد. آنها به همراه امریکایی‌ها و اروپایی‌ها بارها با هم جلسه گذاشتند تا تصویری از عراق فردای پس از صدام بسازند. همین نظام است که امروزه بر عراق حاکم است