تدوین قانون اساسی
بحث‌هایی پیرامون سازوکارها، شیوه‌ها و نیروهای موثر در فرآیند تهیه قانون اساسی
آنا فروشتوفر و الکساندر هادسن

دموکراسی قبل از قانون‌اساسی شکل می‌گیرد یا پس از آن؟ چرا برخی تجربه‌های تدوین یا بازنگری قانون اساسی با وجود استفاده از ایده‌ها و الگوهای مترقی به شکست می‌انجامند؟ چگونه‌ باید فرآیندی طراحی کرد تا عادلانه، همه‌شمول و با مشارکت همگانی باشد؟ مجلس مؤسسان چه نقشی ایفا می‌کند؟ چه استانداردها و ایده‌آل‌هایی را باید در هنگام نگارش یا بازنگری قانون اساسی مدنظر داشت؟ در جوامعی که دچار شکاف‌ها و جدال‌های قومی، مذهبی و سیاسی هستند چگونه می‌توان این فرآیند را مدیریت کرد؟ آیا باید همه‌ی گروه‌های ذی‌نفع را فارغ از میزان محبوبیت‌ عمومی‌شان در این فرآیند شامل کرد؟ حقوق اقلیت‌ها و حساسیت‌های جنسیت‌محور چگونه باید ملاحظه و مراعات شود؟ آیا همه‌پرسی می‌تواند عادلانه بودن و همچنین ماندگاری نظام برآمده را تضمین ‌کند؟ این مبحث به پژوهش‌های تطبیقی در زمینه‌ی روندهای تدوین قانون‌اساسی و تجربه‌های اخیر جهانی می‌پردازد.

با چکیده پژوهش‌هایی از: یان الستر ● تام گینزبرگ، زاکاری اِلکینز و جاستین بلانت ● یَش گای ● جان کِری ● هانا لِرنِر ● ویویِن هارت ● تاد آیزنستاد و کارل له‌وان ● توفیق معبودی ● جیل کاترِل ● گی‌یِرمو لارین، گابریل نِگرِتو و اِستفان وویت ● دانِلد هورویتز ● سیلویا سوتیو ● آنا فروشتوفر و الکساندر هادسن
تدوین قانون اساسی
بحث‌هایی پیرامون سازوکارها، شیوه‌ها و نیروهای موثر در فرآیند تهیه قانون اساسی

دبیر مجموعه:

آنا فروشتوفر و الکساندر هادسن
چکیده پژوهش‌هایی از: یان الستر ● تام گینزبرگ، زاکاری اِلکینز و جاستین بلانت ● یَش گای ● جان کِری ● هانا لِرنِر ● ویویِن هارت ● تاد آیزنستاد و کارل له‌وان ● توفیق معبودی ● جیل کاترِل ● گی‌یِرمو لارین، گابریل نِگرِتو و اِستفان وویت ● دانِلد هورویتز ● سیلویا سوتیو ● آنا فروشتوفر و الکساندر هادسن

دموکراسی قبل از قانون‌اساسی شکل می‌گیرد یا پس از آن؟ چرا برخی تجربه‌های تدوین یا بازنگری قانون اساسی با وجود استفاده از ایده‌ها و الگوهای مترقی به شکست می‌انجامند؟ چگونه‌ باید فرآیندی طراحی کرد تا عادلانه، همه‌شمول و با مشارکت همگانی باشد؟ مجلس مؤسسان چه نقشی ایفا می‌کند؟ چه استانداردها و ایده‌آل‌هایی را باید در هنگام نگارش یا بازنگری قانون اساسی مدنظر داشت؟ در جوامعی که دچار شکاف‌ها و جدال‌های قومی، مذهبی و سیاسی هستند چگونه می‌توان این فرآیند را مدیریت کرد؟ آیا باید همه‌ی گروه‌های ذی‌نفع را فارغ از میزان محبوبیت‌ عمومی‌شان در این فرآیند شامل کرد؟ حقوق اقلیت‌ها و حساسیت‌های جنسیت‌محور چگونه باید ملاحظه و مراعات شود؟ آیا همه‌پرسی می‌تواند عادلانه بودن و همچنین ماندگاری نظام برآمده را تضمین ‌کند؟ این مبحث به پژوهش‌های تطبیقی در زمینه‌ی روندهای تدوین قانون‌اساسی و تجربه‌های اخیر جهانی می‌پردازد.

با چکیده پژوهش‌هایی از: یان الستر ● تام گینزبرگ، زاکاری اِلکینز و جاستین بلانت ● یَش گای ● جان کِری ● هانا لِرنِر ● ویویِن هارت ● تاد آیزنستاد و کارل له‌وان ● توفیق معبودی ● جیل کاترِل ● گی‌یِرمو لارین، گابریل نِگرِتو و اِستفان وویت ● دانِلد هورویتز ● سیلویا سوتیو ● آنا فروشتوفر و الکساندر هادسن

تدوین قانون اساسی و هنر مدیریت توقعات

هنر مدیریت توقعات در روند تدوین یا بازنگری قانون اساسی بسیار مهم است. این روند در خلاء اتفاق نمی‌افتد؛ کشمکش نیروهای سیاسی، میراث تاریخی، و کشمکش‌های فرهنگی را باید به‌دقت به تعادل برسانیم تا بتوانیم از دام‌هایی که منجر به شکست می‌شوند، اجتناب کنیم

قوانین اساسی چطور تدوین می‌شوند؟

قوانین اساسی معمولاً در زمانه‌ی بحران و برای مهار وضعیت بحرانی تدوین شده‌اند، اما خود زاده‌ی بحران هستند: اسنادی که قرار است حافظ حقوق همه‌ باشند، می‌توانند دستخوش منافع و احساسات دست‌اندرکاران شوند و بحران‌های جدیدی به پیش بکشند

روند شکل‌گیری قانون اساسی چه اهمیتی دارد؟

هر چه روند تدوین قانون اساسی مشارکتی‌تر باشد، احتمال می‌رود از انسجام متن بیشتر کاسته شود. متن نامنسجم گاهی اتفاقا نتیجه کسب مشروعیت بالاتر باشد، اما مشکل اینجاست که چنین متنی معمولا کارایی لازم را ندارد

ماهیت و دشواری‌های مجامع تدوین قانون اساسی

هدف مجمع قانون اساسی این است که متن این قانون را تهیه کند. اما چون ضرورت از نو نگاشتن قانون اساسی معمولاً ناشی از بحران و اختلافات عمیق سیاسی است، مجمع عملا وظیفه‌ی خطیر برقراری آشتی میان گروه‌های درگیر و تقویت وحدت ملی را دارد

چه اهمیتی دارد قانون اساسی چطور تهیه شود؟

هرچه روند تدوین قانون اساسی شمول‌گراتر باشد، یعنی بخش‌های بیش‌تری از جامعه را دربربگیرد و دخیل کند، سیاستی که از آن نتیجه می‌شود دموکراتیک‌تر خواهد بود و اقتدار دولت بعدی محدودتر. به این‌ترتیب قانون اساسی دوام بیشتری خواهد داشت

طراحی بهینه‌ مجمع نویسندگان قانون اساسی

تدوین علنی قانون اساسی شفافیت را بالا می‌برد، اما در فضای علنی ممکن است سیاستمداران عوام‌گرا با توسل به احساسات عمومی نتایج کار تخصصی را ضایع کنند. یک مجمع قانون اساسیِ بهینه ترکیبی هوشمند از کمیته‌های علنی و غیرعلنی است

تعویق است راه نجات: تدوین قانون اساسی در جوامع عمیقاً متفرق

وقتی میان مردم مناقشات عمیقی درباره ماهیت و هویت کشور وجود دارد و احساسات انقلابی هم غالب است، بهتر است قانون اساسی در یک «رویکرد تدریجی» نگاشته شود و تصمیم درباره موضوعات جنجالی تا حد ممکن به تعویق بیفتد. این رویکرد موثری‌ست که قانون‌گذاران هند، ایرلند و اسرائیل اتخاذ کردند

تدوین قانون اساسی همچون یک «روند»

قانون اساسی ایالات متحده از نظر ستایشگران آن نمونه‌ی یک «اثر کامل» است. اما این قانون را گروه کوچکی از نخبگان سیاسی نوشتند و گروه‌های بومی، سیاهان و زنان در روند تدوین آن غایب بودند. مشکلات مزمنی که این غیاب بوجود آورده نشانگر آن است که قانون اساسی باید در یک روند مشارکتی تدوین شود

گذار به دموکراسی: روند تهیه قانون اساسی از متن آن مهم‌تر است

معمولا تصور می‌شود که یک قانون اساسی با متن و محتوایی خوب می‌تواند دموکراسی را تضمین کند، اما دموکراسی اتفاقا از دل فرایندی بر می‌آید که طی آن محتوای قانون اساسی تدوین می‌شود. به عبارت دیگر، دموکراسی از متن قانون‌ اساسی نشأت نمی‌گیرد، در حین تدوین این قانون است که شکل می‌گیرد و پایداری و سلامت آن تضمین می‌شود 

اکثریت به‌ نفع اقلیت: تدوین مشارکتی قانون اساسی و محافظت از حقوق اقلیت

حکومت‌ها می‌دانند مشارکت مردمی برای مشروعیت‌بخشی به قوانین لازم است، پس آنها سراغ استفاده‌ی گزینشی از عناصر مشارکتی در روند تدوین قانون اساسی می‌روند تا هم مقاصد خود را در قانون اساسی بگنجانند و هم مشروعیت کسب کنند

قانون اساسی بدون مشارکت عمومی: مسیر خاص اندونزی به‌ سوی دموکراسی

رمز موفقیت روند تدوین قانون اساسی در اندونزی این بود که قانون‌گذاران توانستند از مجرای برگزاری انتخابات یک نظام «تناسبی حزبی» تعبیه کنند که همه احزاب و گرایش‌ها را دربرمی‌گرفت. سازوکار این نظام امکان‌ قطبی‌شدن جامعه پرشکاف و متنوع اندونزی را به حداقل رساند و احتمال نزاع گروه‌های اجتماعی بزرگ را کاهش داد

جر و بحث در اتاق‌های دربسته مهم‌تر از میلیون‌ها لایک فیسبوک است

در طراحی روند تدوین قانون اساسی باید به تفاوت «مشارکت» بالا و «شمول‌گرایی» دقت داشت. مشارکت گسترده الزاما به روند دموکراتیک نمی‌انجامد. در عوض مهم این است که روند تدوین شمولگرا باشد، یعنی همه گروه‌های ذی‌نفع در تدوین دخیل باشند، ولو نمایندگان این گروه‌ها مجمع کوچکی تشکیل دهند

جنسیت و تغییر قانون اساسی

زنان برای احقاق حقوقشان در چهارچوب تغییرات قانون اساسی به سه چیز نیاز دارند: نخست، بسیج عمومی از پایین، دوم، اقدامات هماهنگ برای گنجاندن منافع زنان در برنامه‌های سیاست‌گذاری، و سوم، تشویق مشارکت زنان به‌ مثابه‌ی حقی دموکراتیک در هر روند تصمیم‌گیری

داستان غم‌انگیز شکست بازنگری قانون اساسی در کنیا

در کنیا یک اراده جمعی و دموکراتیک به هدف اصلاح قانون اساسی شکل گرفت که دستاوردهای مدنی مهمی داشت. اما در نهایت شکست خورد، چون سیاستمداران رقیب برای تضعیف این اراده همدست شدند. اگر صاحبان قدرت میلی به پذیرش قانون جدید نداشته‌ باشند و رویکردهای فاسد پیشین را ترجیح دهند، احتمال شکست روند تدوین قانون بالا می‌رود

چگونه قانون اساسی ننویسیم: شکست پیش‌نویس قانون اساسی جدید شیلی

در جلسات مجمع بازنگری قانون اساسی شیلی، نماینده‌ای در لباس یک شخصیت انیمیشن ژاپنی ظاهر شد. زنی مبتلا به سرطان سینه برهنه سخنرانی کرد. یک نماینده‌‌ی ترانه‌سرا نسخه‌ی اصلاح‌شده‌ی سرود ملی را اجرا کرد. این کارها باعث شد اعتماد عمومی به مجمع از میان برود

شکست کلی بهار عربی و موفقیت نسبی تونس

روند غیرمشارکتی تدوین قانون اساسی در مصر راه‌هایی برای رییس‌جمهور برای دست‌بردن در قوانین به نفع خود باقی گذاشت. اما در تونس، روند مشارکتی و شمولگرای تدوین قانون اساسی دست رییس‌جمهور را برای تمدید بی‌انتها و بی‌حساب دوران ریاست خود برای همیشه بست