جستجو
این کادر جستجو را ببندید.
عراق: جنگ و حافظه
بحث‌هایی پیرامون تجربه‌ عراقی‌ها در دوران جنگ با ایران:زندگی روزمره، چشم‌انداز فرهنگی و جدال خاطره و نسیان
حوراء الحسن

چه بر مردم عراق در خلال جنگ هشت‌ساله با ایران گذشت؟ این جنگ چه جایگاهی در حافظه‌ی جمعی عراقی‌ها دارد و چگونه به یاد آورده می‌شود؟ روشنفکران عراقی چقدر در تولید پروپاگاندای دولتی مشارکت کردند و نقش خود را چگونه ارزیابی می‌کنند؟ وضعیت زنان عراقی دچار چه تحولاتی شد؟ کیفیت آثاری که تحت نظارت دولت بعث در زمینه‌ی جنگ پدید آمد چگونه بود؟ در این آثار مفاهیمی نظیر شهادت، ایثار، مهر میهن، وظیفه‌ی شرعی و «دشمن» چگونه ساخته و پرداخته شدند؟ آیا راه‌هایی برای مقاومت در برابر ادبیات غالب حکومتی وجود داشت؟ تجربه‌ی انسانی از جنگ در آن‌سوی مرزها چگونه بود؟ این مبحث به بر برخی از مهم‌ترین آثار پژوهشی درباره‌ی تجربه‌ی جنگ در عراق زیر سلطه‌ی صدام حسین می‌پردازد، روایت‌هایی که شاید برای خواننده‌‌ای که با یک‌سوی ماجرا آشنا بوده شگفت‌انگیز باشد.

با چکیده‌ی پژوهش‌هایی از: آماتزیا برعام ● اُفرا بنجیو ● اریک دیویس ● دینا رزق خوری ● فاضل العزّاوی ● الی پوده ● سلام عبّود ● عباس خضر ● آخیم روده ● نادیه صادق العلی و زهرا علی ● حوراء الحسن ● میریام کوک ● اکرام مسمودی
عراق: جنگ و حافظه
بحث‌هایی پیرامون تجربه‌ عراقی‌ها در دوران جنگ با ایران:زندگی روزمره، چشم‌انداز فرهنگی و جدال خاطره و نسیان

دبیر مجموعه:

حوراء الحسن
چکیده‌ی پژوهش‌هایی از: آماتزیا برعام ● اُفرا بنجیو ● اریک دیویس ● دینا رزق خوری ● فاضل العزّاوی ● الی پوده ● سلام عبّود ● عباس خضر ● آخیم روده ● نادیه صادق العلی و زهرا علی ● حوراء الحسن ● میریام کوک ● اکرام مسمودی

چه بر مردم عراق در خلال جنگ هشت‌ساله با ایران گذشت؟ این جنگ چه جایگاهی در حافظه‌ی جمعی عراقی‌ها دارد و چگونه به یاد آورده می‌شود؟ روشنفکران عراقی چقدر در تولید پروپاگاندای دولتی مشارکت کردند و نقش خود را چگونه ارزیابی می‌کنند؟ وضعیت زنان عراقی دچار چه تحولاتی شد؟ کیفیت آثاری که تحت نظارت دولت بعث در زمینه‌ی جنگ پدید آمد چگونه بود؟ در این آثار مفاهیمی نظیر شهادت، ایثار، مهر میهن، وظیفه‌ی شرعی و «دشمن» چگونه ساخته و پرداخته شدند؟ آیا راه‌هایی برای مقاومت در برابر ادبیات غالب حکومتی وجود داشت؟ تجربه‌ی انسانی از جنگ در آن‌سوی مرزها چگونه بود؟ این مبحث به بر برخی از مهم‌ترین آثار پژوهشی درباره‌ی تجربه‌ی جنگ در عراق زیر سلطه‌ی صدام حسین می‌پردازد، روایت‌هایی که شاید برای خواننده‌‌ای که با یک‌سوی ماجرا آشنا بوده شگفت‌انگیز باشد.

با چکیده‌ی پژوهش‌هایی از: آماتزیا برعام ● اُفرا بنجیو ● اریک دیویس ● دینا رزق خوری ● فاضل العزّاوی ● الی پوده ● سلام عبّود ● عباس خضر ● آخیم روده ● نادیه صادق العلی و زهرا علی ● حوراء الحسن ● میریام کوک ● اکرام مسمودی

وادی نسیان: خاطرات عراق از جنگ با ایران

تبلیغاتی که در دوران جنگ ایران و عراق با حمایت دولت بعث منتشر شد بی‌سابقه و پرحجم بود. تنها ۷۵ رمان تبلیغی طی این دوره نوشته شد. در آن زمان روشنفکران عراقی و عرب در جشنواره‌های ادبی-تخصصی از این رمان‌ها استقبال کردند، اما اکنون به‌ طور خودخواسته تولیدات فرهنگی و تبلیغاتیِ آن زمان را به وادی نسیان سپرده‌اند

بخت‌النصرِ ذوالفقار به دست: عناصر ایدئولوژی بعثی

صدام از یک‌سو خود را وارث گذشته‌ی باستانی عراق و خلف بُخت‌النصر می‌خواند و از سوی دیگر با تشبث به اسلام خود را پرچمدار قیام امام حسین و وارث شمیر ذوالفقار می‌نامید. او جنگ خود علیه ایران را با نبرد قادسیه مقایسه می‌کرد که در آن اعراب مسلمان امپراطوری ایران را شکست داده بودند

مقاومت در برابر مغول‌ها: جنگ در قاموس سیاسی صدام

ظاهر قضیه این بود که آزادسازی فلسطین اولویت اول عربی بود، اما استدلال تبلیغات بعث این بود که اول باید تکلیف جنگ با ایران مشخص می‌شد تا بعد به سراغ مبارزه با اسرائیل بروند. راه قدس برای بعثی‌ها از تهران می‌گذشت!

حافظه‌ی تاریخی به نرخ روز

شرایط جامعه عراق در دوران جنگ طوری بود که اگر دو نفر می‌خواستند حرفی جدی بزنند ترجیح می‌دادند نفر سومی هم حاضر باشد تا اگر دیگری ادعا کرد طرفش سخنی ضد حکومت گفته، شاهدی داشته باشد که از خود رفع اتهام کند

جنگ همچون شیوه‌ی حکومتگری

با پایان جنگ، صدها هزار سرباز به خانه برگشتند و این مشکلات تازه‌ای درست کرد. در سراسر کشور بحث درباره‌ی رفتار از جنگ برگشته‌ها بالا گرفت. خشونت خانگی و قتل‌های ناموسی با بازگشت سربازان اوج گرفت. پرداختن به این مسائل شعبه‌های محلی حزب بعث را تبدیل به ادارات کوچکی کرد که کارشان رتق و فتق مسائل ناشی از جنگ بود

دیکتاتور دست‌به‌قلم

رمان‌های صدام بدون درج نام نویسنده‌ چاپ شدند. به جای نام، روی جلد کتاب آمده بود «به قلم نویسنده‌اش». اما همه می‌دانستند که نویسنده‌ی ناشناس که مدعی بود از سر «تواضع» نام خود را بر کتاب ننهاده، در واقع خود صدام حسین است. قیمت کتاب‌ها ارزان بود، در تیراژ بسیار بالا فروخته شدند، و اعلام شد که عواید فروش صرف فقرا و نیازمندان و مؤسسات خیریه می‌شود

تقویم مناسبت‌ها: روزهای پرشکوه برای حکومتی با روحیه‌‌ای حساس

تنظیمات تقویم عراق ارتباط مستقیمی با اضطراب حکومت داشت؛ هر چه حکومت فکر می‌کرد مشروعیت ضعیف‌تری دارد، تقویم پُر‌و‌پیمان‌تری از مناسبت‌‌ها ترتیب می‌داد. در حال‌و‌هوایی که آمریکا آماده‌ی حمله به عراق می‌شد، صدام در تدارک برگزاری پرشکوه سالگرد تولدش بود. تولیدی‌ها تحت فشار بودند که پوسترها و حمایل‌ها را آماده کنند، اما ده روز پیش از فرارسیدن مناسبت تقویم بغداد سقوط کرد

روشنفکران و ترویج فرهنگ خشونت

کلیت تولیدات ادبی در طول جنگ، به استثناء چند اثر، گفتار حکومت صدام را بازتاب می‌داد. این تولیدات خصلتی فرقه‌ای هم نداشت: از قضا نویسندگان حامی جنگ هم از سنیان بودند و هم از شیعیان. هر حیله‌ای برای گریز از نوشتن راجع به جنگ نهایتاً بی‌ثمر می‌ماند. یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان عراقی به بهای نوشتن مقالات مطبوعاتی در حمایت از جنگ توانست لااقل از نوشتن داستان در این‌ زمینه کناره جوید

شاعران در لباس نظامی

شاعران عراقی گاه در عرصه‌ی سخن از نظامیان جنگ‌طلب هم جلوتر رفتند. در حالی که نظام پلیسی صدام ارعاب می‌آفرید، شعر حامی صدام فضای پلیسی و نظامی کشور را مقدس نشان می‌داد. تحصیل‌کردگانی که با حال و هوای تجدد آموزش دیده بودند چنین ادبیاتی را تولید کردند

فرهنگ جنگ: فرصت عشق و مردانگی

وجه غالب تولیدات فرهنگی تصویر سربازانی بود که در جبهه رشادت می‌ورزیدند و زنانی که در خانه منتظر بازگشت مردان می‌ماندند. زنان معشوقگانی در فراغ یا همسرانی منتظر بودند؛ مرد سرباز اما زن دوست‌داشتنی خود را در پی «عشق» بزرگ‌تر به وطن رها می‌کرد

زنان در طول جنگ: کار بیش‌، غم‌ بیش و تبعیض بیش‌تر

زنان در طول جنگ باید هم بار کار خانه را به دوش می‌کشیدند و هم جای خالی مردان را پر می‌کردند؛ در این سال‌ها می‌شد زنان را به‌ عنوان کارگر پمپ بنزین و راننده‌ی کامیون دید. زنانی که در نزدیک جبهه‌ها زندگی می‌کردند وضع به‌شدت دشواری داشتند: هم شاهد خراب‌شدن خانه‌شان در اثر آتش توپخانه‌ی ایران بودند و هم شاهد کشته‌شدن عزیزان و همسایگانشان

زنان نویسنده و دستگاه تبلیغات بعث

تنها در سال آخر جنگ، وقتی که صدام قصد داشت افکار عمومی را برای صلح با ایران آماده کند بود که زنان مجال بازگویی روایت‌هایشان درباره‌ی فجایع جنگ را یافتند. این روایت‌ها وقتی اجازه‌ی انتشار پیدا کردند که حکومت آن‌ را در راستای برنامه‌های خود می‌دانست

اگر مادران طرفدار جنگ باشند، پس چه کسی مخالف است؟

با آغاز جنگ زنان بسیاری از حقوق خود را از دست دادند. حق سفر زنان بدون اجازه‌ی شوهر یا پدر پس‌ گرفته شد؛ زنان دیگر به لوازم جلوگیری از بارداری دسترسی نداشتند و به آنان گفته شد که وظیفه‌ی ملی‌شان این است که پنج فرزند برای جنگ به ارمغان آورند. حتی کاندوم غیرقانونی اعلام شد

«سرباز فراری»: قهرمان داستان‌های پس از جنگ

آثار ادبی‌ای که درباره‌ی «سربازان فراری» نوشته شد روایت‌های به حاشیه‌رانده‌شدی جنگ عراق با ایران را برجسته کردند، کسانی که از حافظه‌ی‌ جمعی و تاریخ ادبی عراق پاک شده‌ بودند. آثاری از این دست نوعی حافظه‌ی بدیل هستند که به قلم (یا درباره‌ی) کسانی نوشته شده که به‌طور معمول از گفتارهای عمومی دولت حذف می‌شدند.