جنبش و دموکراسی
بحثهایی پیرامون ارکان جنبش دموکراسیخواه:
سازماندهی، ائتلاف، و اعتراض
محمدعلی کدیور
چکیدهی پژوهشهایی از: مارشال گانز ● کِنِت اندروز و همکاران ● هاریه هان ● نلا وندایک و هولی مککَمِن ● مریجین اوسا ● چولسونگ لی ● نَمکیو کیم و اَلکس کروگر ● محمدعلی کدیور و نیل کِچلی ● پُل چَنگ ● زینِپ توفکچی ● مارک بایسینگر
بسیاری از جنبشهای سیاسی و اجتماعی در سراسر جهان برای نیل به دموکراسی تلاش کردهاند. چه مؤلفههایی امکان موفقیت حرکتهای مدنی را بیشتر میکند؟ چطور میشود کارآمدی جنبشها و تشکلهای مدنی را تقویت کرد؟ وظایف رهبری جنبشی در تشکلهای مدنی چیست؟ این تشکلها چطور میتوانند توان طراحی و تطبیق راهبردی در شرایط متغیر سیاسی و اجتماعی داشته باشند؟ چه ظرفیتهایی برای فعال کردن اعضا وجود دارد؟ چگونه میشود دامنهی حامیان را با وجود اختلاف سلیقه و عقیده بیشتر کرد؟ اقشار مختلف اجتماعی هر کدام چه نقشی در روند گذار به دموکراسی دارند؟ و اصلا چه نوع کنشهای جمعی و در چه زمینههایی احتمال موفقیت بیشتری دارند؟ این مبحث به تحلیلها و تجربههای مختلف جنبشهای دموکراسیخواه و شیوههایشان برای سازماندهی، ائتلافسازی و اعتراض میپردازد.
جنبش اعتراضی دموکراسیخواه: سازماندهی، ائتلاف، و اعتراض
رسیدن به یک راهبرد کارآمد برای گذار به دموکراسی نیازمند گذار از دوگانهسازیهای ناکارآمدی نظیر اصلاح و انقلاب است. چنین دوگانهسازیهایی ما را از توجه به روشها و مسیرهای متنوع غافل میسازد و قدرت تحلیل بسیاری از تحولات سیاسی معاصر را سلب میکند
چطور داوود گاهی بر جالوت پیروز میشود؟
ظرفیت راهبردی کلید پیروزی جنبشهای اجتماعی است. راهبرد یعنی چگونه بتوانیم با ذکاوت و خلاقیت منابع و امکانات محدودمان را طوری به کار بگیریم که ما را به هدفمان برساند؛ همانطور که داوود در رویارویی با جالوت موفق شد
هنر ظریف رهبری یک جنبش
جنبشهای اجتماعی توان بالایی در ایجاد تغییر دارند، اما موفقیت آنها وابسته به حضور رهبری باثبات است که بتواند منابع بالقوه جنبش را با راهبردهای خلاق در خدمت رسیدن به هدف جمعی به فعل در آورد
سازماندهی یعنی چه؟
رهبری یکی از مشهودترین بخشهای جنبشهای اجتماعی است، اما هیچ جنبشی بدون سازماندهی نمیتواند موفق میشود. برخلاف رهبران، سازماندهندگان همیشه در معرض دید و شناخته شده نیستند، اما آنها هستند که ظرفیتهای مردمی و محلی رهبری را ایجاد میکنند
سازمان مدنی کارآمد: تقویت درون برای موفقیت بیرون
برخلاف تصور موجود، عوامل بیرونی و محیطی نیستند که موجب تقویت گروهها و انجمنهای مدنی میشوند، اتفاقا انجمنهایی کارآمدترند که به تقویت درونی و سازمانی خود میپردازند
تَکپران، بسیجگران و سازماندهندگان
اساس انجمنهای مدنی بر فعالیت داوطلبانهی اعضاست اما کار داوطلبی نه دستمزد دارد و نه اجباری است. چه نوع انجمنهایی قادرند اعضایشان را با انگیزه نگه دارند و درگیر کنشها و فعالیتهای گوناگون کنند؟
یکدستی محال است، اما یک دست هم صدا ندارد
تحقق آرمانهای اجتماعی هرگز کار یک سازمان و گروه نیست. متاسفانه بسیاری از سازمانها و گروههای اجتماعی از اهمیت و قدرت ائتلافسازی غافلاند و به دنبال آن هستند که با تکروی و تنها با تکیه بر منابع درون سازمانی اهداف خود را محقق کنند
اعتراضات و اتصالات: بازخوانی تجربه لهستان
نحوهی رشد تشکلهای مخالفان در لهستان و خصوصا شکلگیری پیوندها و اتصالات مشترک بین این تشکلها موجب تداوم و تاثیرگذاریشان شد. تشکلهای مختلف با وجود تفاوتها دارای یک سری اعضای مشترک بودند که ارتباط میانشان را تسهیل میکردند
طبقه کارگر صنعتی مهمتر از طبقه متوسط شهری
پیشبرد دموکراسی از مجرای یک جنبش اجتماعی نیازمند یک ائتلاف گسترده است که بیشک باید شامل کارگران به عنوان یکی از مهمترین گروههای جامعه باشد
توانا بود هر که درست و زیاد ائتلاف کند
گروههای مختلف اجتماعی معمولا به تنهایی توان اثرگذاری بر سیاستگذاری دولتی را ندارند و تنها از مجرای تجمیع قدرتشان از طریق ائتلاف و همبستگی با یکدیگر است که میتوانند بر سیاستها و ساختار دولت اثرگذار باشند. اما چه نوعی ائتلافها و همبستگیهایی بیشترین ظرفیت برای قدرتسازی اجتماعی را دارند؟
حرکتهای اعتراضی: به سود یا زیان گذار به دموکراسی؟
اغلب پژوهشهای انجام شده طی سه دههی گذشته حاکی از تاثیر مثبت حرکات اعتراضی مسالمتآمیز و غیرمسلحانه بر احتمال شکلگیری دموکراسیها هستند
چهار راهی که اعتراض به دموکراسی میرسد
انواع گذارهای اعتراضی و جامعهمحور را نمیتوان لزوما در قالب اصلاح یا انقلاب قرار داد. مسیر اعتراضی به دموکراسی میتواند از راههای مختلفی بگذرد و نباید سناریوهای موجود سیاسی را به دوگانهای کاذب تقلیل داد
آیا جنبش مدنی لزوما خشونتپرهیز است؟
تصور رایج این است که جنبشهای مدنی باید از هر نوع خشونت بری باشند. اما پژوهشها نشان میدهد که اعتراضهای خشن غیرمسلحانه در گذارهای دموکراتیک رایج هستند و اتفاقا در کنار دیگر تاکتیکهای غیرمسلحانه میتوانند به موفقیت جنبشهای اعتراضی کمک کنند
دیالکتیک سرکوب و اعتراض: بازخوانی تجربه کره جنوبی
تجربهی کرهجنوبی نکتهای مهم را گوشزد میکند: اثر سرکوب و خشونت دولتی بر اعتراضات را نمیتوان تنها در افزایش و کاهش تعداد رخدادهای اعتراضی دید؛ جنبههای دیگر جنبش مانند تنوع کنشگران، تاکتیکها، گفتمانها، و ائتلافات نیز جنبههای مهمی از جنبش هستند که تحت تاثیر فضای سرکوب احتمال تغییر دارند
اعتراض دیجیتال: کجا جواب میدهد و کجا خراب میکند
جنبشهای دیجیتال میتوانند زود دچار انجماد تاکتیکی شوند، ساختار تصمیمگیری ضعیفی دارند و همچنین فاقد رهبری سازمانی و رسمی هستند. ظرفیتها و مهارتهایی که منجر به کسب محبوبیت آنلاین میشود لزوما مهارتهایی نیستند که لازمهی رهبری کارآمد برای جنبشهای اجتماعی هستند
تحول عصیان در جهان: شکل و ماهیت جدید انقلابهای مدنی
میراث انقلابها چیست؟ انقلابها در یک قرن اخیر دچار چه تحولات مهمی شدهاند؟ آیا باید در تعریف انقلاب تجدیدنظر کرد؟ چه عواملی منجر به وقوع انقلابها میشوند، چه عواملی به موفقیتشان کمک میکنند؟ برای اولینبار به این پرسشها با بررسی دادههای تمامی حرکات انقلابی از سال ۱۹۰۰ میلادی تا کنون پاسخ داده شده است
جنبش اعتراضی دموکراسیخواه: سازماندهی، ائتلاف، و اعتراض
رسیدن به یک راهبرد کارآمد برای گذار به دموکراسی نیازمند گذار از دوگانهسازیهای ناکارآمدی نظیر اصلاح و انقلاب است. چنین دوگانهسازیهایی ما را از توجه به روشها و مسیرهای متنوع غافل میسازد و قدرت تحلیل بسیاری از تحولات سیاسی معاصر را سلب میکند
چطور داوود گاهی بر جالوت پیروز میشود؟
ظرفیت راهبردی کلید پیروزی جنبشهای اجتماعی است. راهبرد یعنی چگونه بتوانیم با ذکاوت و خلاقیت منابع و امکانات محدودمان را طوری به کار بگیریم که ما را به هدفمان برساند؛ همانطور که داوود در رویارویی با جالوت موفق شد
هنر ظریف رهبری یک جنبش
جنبشهای اجتماعی توان بالایی در ایجاد تغییر دارند، اما موفقیت آنها وابسته به حضور رهبری باثبات است که بتواند منابع بالقوه جنبش را با راهبردهای خلاق در خدمت رسیدن به هدف جمعی به فعل در آورد
سازماندهی یعنی چه؟
رهبری یکی از مشهودترین بخشهای جنبشهای اجتماعی است، اما هیچ جنبشی بدون سازماندهی نمیتواند موفق میشود. برخلاف رهبران، سازماندهندگان همیشه در معرض دید و شناخته شده نیستند، اما آنها هستند که ظرفیتهای مردمی و محلی رهبری را ایجاد میکنند
سازمان مدنی کارآمد: تقویت درون برای موفقیت بیرون
برخلاف تصور موجود، عوامل بیرونی و محیطی نیستند که موجب تقویت گروهها و انجمنهای مدنی میشوند، اتفاقا انجمنهایی کارآمدترند که به تقویت درونی و سازمانی خود میپردازند
تَکپران، بسیجگران و سازماندهندگان
اساس انجمنهای مدنی بر فعالیت داوطلبانهی اعضاست اما کار داوطلبی نه دستمزد دارد و نه اجباری است. چه نوع انجمنهایی قادرند اعضایشان را با انگیزه نگه دارند و درگیر کنشها و فعالیتهای گوناگون کنند؟
یکدستی محال است، اما یک دست هم صدا ندارد
تحقق آرمانهای اجتماعی هرگز کار یک سازمان و گروه نیست. متاسفانه بسیاری از سازمانها و گروههای اجتماعی از اهمیت و قدرت ائتلافسازی غافلاند و به دنبال آن هستند که با تکروی و تنها با تکیه بر منابع درون سازمانی اهداف خود را محقق کنند
اعتراضات و اتصالات: بازخوانی تجربه لهستان
نحوهی رشد تشکلهای مخالفان در لهستان و خصوصا شکلگیری پیوندها و اتصالات مشترک بین این تشکلها موجب تداوم و تاثیرگذاریشان شد. تشکلهای مختلف با وجود تفاوتها دارای یک سری اعضای مشترک بودند که ارتباط میانشان را تسهیل میکردند
طبقه کارگر صنعتی مهمتر از طبقه متوسط شهری
پیشبرد دموکراسی از مجرای یک جنبش اجتماعی نیازمند یک ائتلاف گسترده است که بیشک باید شامل کارگران به عنوان یکی از مهمترین گروههای جامعه باشد
توانا بود هر که درست و زیاد ائتلاف کند
گروههای مختلف اجتماعی معمولا به تنهایی توان اثرگذاری بر سیاستگذاری دولتی را ندارند و تنها از مجرای تجمیع قدرتشان از طریق ائتلاف و همبستگی با یکدیگر است که میتوانند بر سیاستها و ساختار دولت اثرگذار باشند. اما چه نوعی ائتلافها و همبستگیهایی بیشترین ظرفیت برای قدرتسازی اجتماعی را دارند؟
حرکتهای اعتراضی: به سود یا زیان گذار به دموکراسی؟
اغلب پژوهشهای انجام شده طی سه دههی گذشته حاکی از تاثیر مثبت حرکات اعتراضی مسالمتآمیز و غیرمسلحانه بر احتمال شکلگیری دموکراسیها هستند
چهار راهی که اعتراض به دموکراسی میرسد
انواع گذارهای اعتراضی و جامعهمحور را نمیتوان لزوما در قالب اصلاح یا انقلاب قرار داد. مسیر اعتراضی به دموکراسی میتواند از راههای مختلفی بگذرد و نباید سناریوهای موجود سیاسی را به دوگانهای کاذب تقلیل داد
آیا جنبش مدنی لزوما خشونتپرهیز است؟
تصور رایج این است که جنبشهای مدنی باید از هر نوع خشونت بری باشند. اما پژوهشها نشان میدهد که اعتراضهای خشن غیرمسلحانه در گذارهای دموکراتیک رایج هستند و اتفاقا در کنار دیگر تاکتیکهای غیرمسلحانه میتوانند به موفقیت جنبشهای اعتراضی کمک کنند
دیالکتیک سرکوب و اعتراض: بازخوانی تجربه کره جنوبی
تجربهی کرهجنوبی نکتهای مهم را گوشزد میکند: اثر سرکوب و خشونت دولتی بر اعتراضات را نمیتوان تنها در افزایش و کاهش تعداد رخدادهای اعتراضی دید؛ جنبههای دیگر جنبش مانند تنوع کنشگران، تاکتیکها، گفتمانها، و ائتلافات نیز جنبههای مهمی از جنبش هستند که تحت تاثیر فضای سرکوب احتمال تغییر دارند
اعتراض دیجیتال: کجا جواب میدهد و کجا خراب میکند
جنبشهای دیجیتال میتوانند زود دچار انجماد تاکتیکی شوند، ساختار تصمیمگیری ضعیفی دارند و همچنین فاقد رهبری سازمانی و رسمی هستند. ظرفیتها و مهارتهایی که منجر به کسب محبوبیت آنلاین میشود لزوما مهارتهایی نیستند که لازمهی رهبری کارآمد برای جنبشهای اجتماعی هستند
تحول عصیان در جهان: شکل و ماهیت جدید انقلابهای مدنی
میراث انقلابها چیست؟ انقلابها در یک قرن اخیر دچار چه تحولات مهمی شدهاند؟ آیا باید در تعریف انقلاب تجدیدنظر کرد؟ چه عواملی منجر به وقوع انقلابها میشوند، چه عواملی به موفقیتشان کمک میکنند؟ برای اولینبار به این پرسشها با بررسی دادههای تمامی حرکات انقلابی از سال ۱۹۰۰ میلادی تا کنون پاسخ داده شده است
جنبش اعتراضی دموکراسیخواه: سازماندهی، ائتلاف، و اعتراض
رسیدن به یک راهبرد کارآمد برای گذار به دموکراسی نیازمند گذار از دوگانهسازیهای ناکارآمدی نظیر اصلاح و انقلاب است. چنین دوگانهسازیهایی ما را از توجه به روشها و مسیرهای متنوع غافل میسازد و قدرت تحلیل بسیاری از تحولات سیاسی معاصر را سلب میکند
چطور داوود گاهی بر جالوت پیروز میشود؟
ظرفیت راهبردی کلید پیروزی جنبشهای اجتماعی است. راهبرد یعنی چگونه بتوانیم با ذکاوت و خلاقیت منابع و امکانات محدودمان را طوری به کار بگیریم که ما را به هدفمان برساند؛ همانطور که داوود در رویارویی با جالوت موفق شد
هنر ظریف رهبری یک جنبش
جنبشهای اجتماعی توان بالایی در ایجاد تغییر دارند، اما موفقیت آنها وابسته به حضور رهبری باثبات است که بتواند منابع بالقوه جنبش را با راهبردهای خلاق در خدمت رسیدن به هدف جمعی به فعل در آورد
سازماندهی یعنی چه؟
رهبری یکی از مشهودترین بخشهای جنبشهای اجتماعی است، اما هیچ جنبشی بدون سازماندهی نمیتواند موفق میشود. برخلاف رهبران، سازماندهندگان همیشه در معرض دید و شناخته شده نیستند، اما آنها هستند که ظرفیتهای مردمی و محلی رهبری را ایجاد میکنند
سازمان مدنی کارآمد: تقویت درون برای موفقیت بیرون
برخلاف تصور موجود، عوامل بیرونی و محیطی نیستند که موجب تقویت گروهها و انجمنهای مدنی میشوند، اتفاقا انجمنهایی کارآمدترند که به تقویت درونی و سازمانی خود میپردازند
تَکپران، بسیجگران و سازماندهندگان
اساس انجمنهای مدنی بر فعالیت داوطلبانهی اعضاست اما کار داوطلبی نه دستمزد دارد و نه اجباری است. چه نوع انجمنهایی قادرند اعضایشان را با انگیزه نگه دارند و درگیر کنشها و فعالیتهای گوناگون کنند؟
یکدستی محال است، اما یک دست هم صدا ندارد
تحقق آرمانهای اجتماعی هرگز کار یک سازمان و گروه نیست. متاسفانه بسیاری از سازمانها و گروههای اجتماعی از اهمیت و قدرت ائتلافسازی غافلاند و به دنبال آن هستند که با تکروی و تنها با تکیه بر منابع درون سازمانی اهداف خود را محقق کنند
اعتراضات و اتصالات: بازخوانی تجربه لهستان
نحوهی رشد تشکلهای مخالفان در لهستان و خصوصا شکلگیری پیوندها و اتصالات مشترک بین این تشکلها موجب تداوم و تاثیرگذاریشان شد. تشکلهای مختلف با وجود تفاوتها دارای یک سری اعضای مشترک بودند که ارتباط میانشان را تسهیل میکردند
طبقه کارگر صنعتی مهمتر از طبقه متوسط شهری
پیشبرد دموکراسی از مجرای یک جنبش اجتماعی نیازمند یک ائتلاف گسترده است که بیشک باید شامل کارگران به عنوان یکی از مهمترین گروههای جامعه باشد
توانا بود هر که درست و زیاد ائتلاف کند
گروههای مختلف اجتماعی معمولا به تنهایی توان اثرگذاری بر سیاستگذاری دولتی را ندارند و تنها از مجرای تجمیع قدرتشان از طریق ائتلاف و همبستگی با یکدیگر است که میتوانند بر سیاستها و ساختار دولت اثرگذار باشند. اما چه نوعی ائتلافها و همبستگیهایی بیشترین ظرفیت برای قدرتسازی اجتماعی را دارند؟
حرکتهای اعتراضی: به سود یا زیان گذار به دموکراسی؟
اغلب پژوهشهای انجام شده طی سه دههی گذشته حاکی از تاثیر مثبت حرکات اعتراضی مسالمتآمیز و غیرمسلحانه بر احتمال شکلگیری دموکراسیها هستند
چهار راهی که اعتراض به دموکراسی میرسد
انواع گذارهای اعتراضی و جامعهمحور را نمیتوان لزوما در قالب اصلاح یا انقلاب قرار داد. مسیر اعتراضی به دموکراسی میتواند از راههای مختلفی بگذرد و نباید سناریوهای موجود سیاسی را به دوگانهای کاذب تقلیل داد
آیا جنبش مدنی لزوما خشونتپرهیز است؟
تصور رایج این است که جنبشهای مدنی باید از هر نوع خشونت بری باشند. اما پژوهشها نشان میدهد که اعتراضهای خشن غیرمسلحانه در گذارهای دموکراتیک رایج هستند و اتفاقا در کنار دیگر تاکتیکهای غیرمسلحانه میتوانند به موفقیت جنبشهای اعتراضی کمک کنند
دیالکتیک سرکوب و اعتراض: بازخوانی تجربه کره جنوبی
تجربهی کرهجنوبی نکتهای مهم را گوشزد میکند: اثر سرکوب و خشونت دولتی بر اعتراضات را نمیتوان تنها در افزایش و کاهش تعداد رخدادهای اعتراضی دید؛ جنبههای دیگر جنبش مانند تنوع کنشگران، تاکتیکها، گفتمانها، و ائتلافات نیز جنبههای مهمی از جنبش هستند که تحت تاثیر فضای سرکوب احتمال تغییر دارند
اعتراض دیجیتال: کجا جواب میدهد و کجا خراب میکند
جنبشهای دیجیتال میتوانند زود دچار انجماد تاکتیکی شوند، ساختار تصمیمگیری ضعیفی دارند و همچنین فاقد رهبری سازمانی و رسمی هستند. ظرفیتها و مهارتهایی که منجر به کسب محبوبیت آنلاین میشود لزوما مهارتهایی نیستند که لازمهی رهبری کارآمد برای جنبشهای اجتماعی هستند
تحول عصیان در جهان: شکل و ماهیت جدید انقلابهای مدنی
میراث انقلابها چیست؟ انقلابها در یک قرن اخیر دچار چه تحولات مهمی شدهاند؟ آیا باید در تعریف انقلاب تجدیدنظر کرد؟ چه عواملی منجر به وقوع انقلابها میشوند، چه عواملی به موفقیتشان کمک میکنند؟ برای اولینبار به این پرسشها با بررسی دادههای تمامی حرکات انقلابی از سال ۱۹۰۰ میلادی تا کنون پاسخ داده شده است