مباحث فلسفه سیاسی و علوم سیاسی در سی‌سال گذشته بدان گرایش دارد که فدرالیسم چند‌ملیتی، یا حداقل انواعی ولو ضعیف از خودگردانی، را به عنوان بهترین ساختارهای سیاسی برای پذیرش تنوع ملیتی و قومیتی در چارچوب حقوق بشر و در نظام‌های دموکراتیک معرفی کند

مدافعان چندفرهنگ‌گرایی در کانادا تحت فشار قرار گرفته‌اند تا در کنار قومیت و نژاد، هویت دینی را هم به حقوق چندفرهنگ‌گرایی اضافه کنند. چالش آنجاست که برخی از خواسته‌های گروه‌های محافظه‌کار اسلامی با مبانی لیبرال چندفرهنگ‌گرایی تعارض دارد.

گروه‌های اقلیت به دلیل تفاوت فرهنگی‌شان مستحق شکل‌های خاصی از به‌رسمیت‌شناخته‌شدن، پذیرش و محافظت فرهنگی در حوزه‌ی عمومی هستند. این نیازها را نمی‌توان با «بسته‌ی استاندارد» لیبرالیسم توضیح داد و تفسیر آنها نیازمند یک دفاعیه جدید از فرهنگ و حقوق فرهنگی است.

چندفرهنگ‌گرایی لیبرال حکم می‌کند که دولت مسئول ایجاد «شرایط پس‌زمینه‌ای منصفانه» در جامعه است، شرایطی که بر اساس آن زبان و فرهنگ گروه‌های مختلف قومی‌فرهنگی در حوزه‌ی عمومی از سوی نهادهای دولتی به رسمیت ‌شناخته می‌شود

آیا چندفرهنگ‌گرایی و شهروندی تکثرگرا مستلزم اختصاص منابع دولتی برای کمک به افزایش مشارکت سیاسی گروه‌های مذهبی نظیر مسلمانان و افزایش نمایندگی آن‌ها در حوزه‌ی عمومی است؟

چندفرهنگ‌گرایان به دنبال تحقق «حقوق گروهی» برای گروه‌های اقلیت هستند. اما این حقوق نه تنها الزاما گامی در جهت برابری جنسیتی برنمی‌دارد، گاهی حتی گره جدیدی به مشکلات می‌افزاید؛ خاصه وقتی که گروه اقلیت مردسالارتر است

تحلیل‌های روزمره حول جنبش‌های قومیت و ملی، «گروه‌های قومی» را به عنوان بازیگران اصلی درگیری‌ معرفی می‌کنند، اما بازیگران اصلیِ بیشتر درگیری‌ها خود گروه‌ها نیستند، بلکه سازمان‌های مختلفی هستند که تحت نام این گروه‌ها عمل می‌کنند

رالز معتقد بود شهروندی مشترک باعث تعمیق «فضیلت‌های سیاسی» در میان شهروندان می‌شود. اما کیملیکا می‌گوید تلاش برای تحمیل شهروندی مشترک بدون جدی‌گرفتن تکثر قومیتی فضیلت‌های سیاسی لیبرال را تضعیف می‌کند

برخی از بومیان کانادا معتقدند که فقدان درآمد مستقل و وابستگی مالی به حکومت فدرال مانع تحقق ظرفیت جوامع بومی برای خودگردانی شده است. از دید آنها خودمختاری سیاسی بدون خودمختاری مالی ممکن نیست

در جهان حدود ۵۰۰۰ گروه قومی‌فرهنگی متمایز وجود دارد. با این حال، تعداد دولت‌های جهان فقط حدود ۲۰۰ تا است. این آمار آشکارا نشان می‌دهد که جدایی‌طلبی لزوما چاره نیست و نمی‌توان به ازای هر گروه قوم‌فرهنگی در جهان یک دولت جدید تأسیس کرد

میهن‌دوستان استدلال می‌کنند که «چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است» و علاقه به وطن را یک مؤلفه‌ی مهم هویت فردی می‌دانند؛ اما از منظر اخلاق جهان‌شمول، حب وطن ممکن است باعث بی‌تفاوتی و حتی خصومت نسبت به دیگران شود

همان‌طور که با ظهور سکولاریسم سیاسی و پذیرش آزادی مذهبی در غرب، کلیسا ​​از دولت جدا شد، قومیت هم باید از دولت جدا شود تا بی‌طرفی دولت تضمین شود. مدل «خودآیینی غیر‌سرزمینی» بر این اصل استوار است

جهان شاهد تبدیل زبان انگلیسی به یک زبان رابط جهانی است. به عقیده‌ی فان پارِیْس، در این مرحله گذار باید برای غلبه بر نابرابری‌ها، آموزش مهارت زبان انگلیسی را سرعت داد و آن را از انحصار نخبگان و انگلیسی‌زبانان بومی خارج کرد

حکومت‌های اسلامی پسااستعماری تبعیض علیه اقلیت‌های مذهبی را در کلام رد می‌کنند اما هرگز نتوانسته‌اند در سطح حقوق اساسی تبعیض را رفع کنند، چون در بسیاری موارد هنوز فقه تبعیض‌آمیز سنتی مبنای قانون‌گذار در نظر گرفته می‌شود

نظام فدرالیسم معمولا با تقسیم قدرت میان دولت مرکزی و دولت‌های ایالتی ترویجگر دموکراسی است، اما نه همیشه. در مالزی، فدرالیسم برای تقویت سیستمی نیمه‌دموکراتیک به کار بسته شده که ملغمه‌ای از دموکراسی و کنترل‌های اقتدارگرایانه است و قدرت را در انحصار یک ائتلاف خاص نگه می‌دارد.

هند معمولا به عنوان یک مثال نسبتا موفق از فدرالیسم تصور می‌شود؛ ساختار فدرال مندرج در قانون اساسی هند در دوران پسا‌استعمار تا حد زیادی به حکومت این امکان را داده که به شیوه‌ای صلح‌آمیز خرده‌ناسیونالیسم‌ها و تکثر زبانی و قومی را در این کشور به رسمیت بشناسد

برخی از محققان فدرالیسم را نوعی برتر از حکومتداری قلمداد می‌کنند که مدافع عدالت توزیعی و دموکراسی است، اما کاترین ادنی می‌گوید هیچ چیز ذاتی در مورد ساختار فدرال وجود ندارد که لزوماً به برقراری لیبرال دموکراسی بینجامد

سودان و عراق هر دو کشورهای پسااستعماری با پیشینه‌ی عثمانی هستند و هر دو از سه بخش کمابیش مجزا تشکیل شده‌اند. اما با وجود شباهت‌های کلیدی، قانون اساسی متفاوت، همسایگان متفاوت و تا حدی بافتار مذهبی متفاوت باعث شده فدرالیسم در این دو کشور سرنوشت‌ بسیار متفاوتی داشته باشد

در مناطق کردنشین شمال خاورمیانه دو نوع جنبش کرد متمایز پدید آمده است؛ یکی در کردستان عراق و مبتنی بر ایده‌ی دولت-ملت و دیگری در سوریه بر اساس اصول خودسازماندهی اجتماعی تحت تاثیر عبدالله اوجالان

سیاست رسمی روسیه در سال‌های اخیر در قبال روس‌زبانان کشورهای همسایه بر اساس دیدگاه «جهان روس» تعریف شده که نگاه فرهنگی و سرزمینی به هویت روسی را در هم می‌آمیزد و ابزاری برای مداخله در امور دیگر کشورها به دست می‌دهد.

هشتاد درصد جمعیت کشورهای عربی نظیر امارات، قطر، کویت و بحران شامل کارگران مهاجری هستند که از بدیهی‌ترین حقوق شهروندی نیز برخوردار نیستند. قوانین کار بر نابرابری عمیق قدرت بین جمعیت کارفرما و کارگران مهاجر بنا شده است که به نوعی تداعی کننده‌ی شیوه‌ای مدرن از برده‌داری است